Nguyễn Phi Vân về Hệ Sinh Thái Khởi Nghiệp Toàn Cầu và Xu Hướng Đầu Tư Tại Việt Nam

Nguyễn Phi Vân, một nhà đầu tư giàu kinh nghiệm và là nhân vật nổi bật trong hệ sinh thái khởi nghiệp, cung cấp một cái nhìn sâu sắc về bức tranh khởi nghiệp toàn cầu và dòng vốn đầu tư vào các startup Việt Nam. Sau đại dịch Covid-19 và trong bối cảnh suy thoái kinh tế toàn cầu hiện nay, hoạt động khởi nghiệp đã giảm đáng kể về mức độ sôi nổi. Các sự kiện xúc tiến khởi nghiệp quy mô lớn, trước đây diễn ra thường xuyên ở cấp quốc gia, khu vực và quốc tế, đã giảm nhiều trong ba năm qua.

Tác Động của Điều Kiện Kinh Tế Vĩ Mô

Sự suy giảm này phần lớn xuất phát từ bức tranh kinh tế vĩ mô toàn cầu ảm đạm. Lạm phát gia tăng, liên tục phá vỡ các kỷ lục trong quá khứ, đã buộc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) phải điều chỉnh lãi suất nhiều lần. Bên cạnh đó, dòng tiền "dễ dàng" trước đây dành cho các quỹ đầu tư khởi nghiệp toàn cầu đã trở nên hạn chế. Các nhà đầu tư, trước đây có xu hướng "rải tiền" rộng rãi với ít sự thận trọng hơn, giờ đây đã trở nên khắt khe hơn trong đánh giá của mình. Điều này dẫn đến việc dòng vốn từ các quỹ đầu tư đổ vào startup bị thắt chặt hơn, bởi vì các startup luôn gắn liền với kinh tế vĩ mô.

Cải Thiện Chất Lượng Giữa Số Lượng Giảm Sút

Mặc dù số lượng startup và các hoạt động xúc tiến đã giảm, nhưng chất lượng trong bức tranh khởi nghiệp đã được cải thiện, với các sản phẩm và giải pháp thực tế hơn. Các nhà đầu tư cam kết với thị trường đầu tư khởi nghiệp vẫn tiếp tục đầu tư. Tại Việt Nam, trong giai đoạn 2014-2023, hơn 4,6 tỷ USD đã được đầu tư vào các công ty khởi nghiệp thông qua 835 thương vụ. Riêng năm 2023, các công ty khởi nghiệp Việt Nam đã nhận được tổng số vốn đầu tư là 529 triệu USD, giảm 17% so với năm trước đó, theo báo cáo Đầu tư công nghệ và đổi mới sáng tạo Việt Nam 2024. Tuy nhiên, mức giảm này vẫn thấp hơn so với mức giảm 35% của tổng số vốn đầu tư mạo hiểm toàn cầu, cho thấy thị trường Việt Nam vẫn vững vàng trước nhiều thách thức.

Thích Nghi Với Khẩu Vị Nhà Đầu Tư

Nguyễn Phi Vân lưu ý rằng có ba yếu tố chính đang tái định hình thị trường đầu tư khởi nghiệp. Thứ nhất, quản trị rủi ro là ưu tiên hàng đầu đối với các nhà đầu tư trong bối cảnh kinh tế hiện nay, với sự ưu tiên cho các dự án có khả năng thương mại hóa cao. Các dự án nghiên cứu và phát triển dài hạn tạm thời bị gạt sang một bên.

Thứ hai, startup cần tập trung vào các sản phẩm cốt lõi, mang lại giá trị thực sự để thu hút và giữ chân khách hàng. Chiến lược "đốt tiền" để có được khách hàng bằng mọi giá không còn khả thi. Những giải pháp thực tế giải quyết các nhu cầu mới của người tiêu dùng sau đại dịch Covid-19 hoặc trong suy thoái kinh tế đang nhận được sự quan tâm cao hơn. Các startup linh hoạt nắm bắt xu hướng mới, nhanh chóng chuyển đổi thiết kế sản phẩm và tính năng, và tiếp cận thị trường hiệu quả hơn có nhiều khả năng đáp ứng yêu cầu của nhà đầu tư.

Cuối cùng, nhu cầu tiêu dùng và việc sử dụng ngân sách đã thay đổi sau đại dịch Covid-19 và trong suy thoái kinh tế. Các startup cần suy nghĩ lại sản phẩm và giải pháp của mình trong bối cảnh mới, với nhu cầu mới và giá thành hoàn toàn mới. Nói cách khác, các startup cần "tái khởi nghiệp" khi thị trường và người tiêu dùng thay đổi.

Biến Thách Thức Thành Cơ Hội

Nguyễn Phi Vân nhấn mạnh rằng trong một thị trường không còn tăng trưởng nóng, các nhà đầu tư sẽ "trú ẩn" tạm thời để chờ đợi và tìm kiếm cơ hội đầu tư, thay vì vội vàng giải ngân. Vì vậy, nguồn vốn từ các nhà đầu tư thiên thần sẽ là lối thoát cho các startup. Để thu hút nguồn vốn này, các startup cần tập trung vào việc làm sao để tạo ra doanh thu, mô hình kinh doanh là gì, và tầm nhìn phát triển trong 5-10 năm tới như thế nào. Điều quan trọng là các startup phải chứng minh được khả năng tạo ra doanh thu trong bối cảnh khó khăn hiện nay.

Các startup cần điều chỉnh tư duy, cách tiếp cận, thương mại hóa nhanh và bền vững để thu hút nhà đầu tư ngay giữa thời khắc của "mùa đông" gọi vốn. Cơ hội vẫn còn rất nhiều phía trước, nhưng chỉ dành cho những ai biết thức thời và chuyển động cùng thế giới.

Tạo Môi Trường Thuận Lợi Cho Các Startup

Nguyễn Phi Vân cũng thảo luận về vai trò quan trọng của chính phủ trong việc hỗ trợ sự phát triển của khởi nghiệp. Chính phủ nên đóng vai trò là người chỉ đạo, dẫn dắt hệ sinh thái khởi nghiệp với một chiến lược thống nhất từ trung ương đến địa phương. Điều này sẽ ngăn chặn các hoạt động rời rạc và lãng phí nguồn lực.

Chính phủ nên hỗ trợ các thành viên của hệ sinh thái bằng các công cụ chính sách phù hợp với từng nhóm nhà đầu tư khác nhau, từ nhà đầu tư thiên thần đến các quỹ mạo hiểm và các quỹ đầu tư của tập đoàn. Đồng thời, cần có chính sách hỗ trợ hoạt động hiệu quả và bền vững cho các vườn ươm và công ty tăng tốc khởi nghiệp. Đối với các startup công nghệ trong các ngành nghề mới như trí tuệ nhân tạo hay blockchain, cần có các cơ chế chính sách thử nghiệm kịp thời và hiệu quả để

giúp họ thương mại hóa thành công tại Việt Nam.

Chính sách liên quan đến đầu tư, thoái vốn, M&A và IPO trong ngành khởi nghiệp Việt Nam cũng cần có cơ chế đặc thù để giữ chân nhà đầu tư và các dự án khởi nghiệp tại Việt Nam. Chính phủ cũng nên đứng ra xây dựng thương hiệu quốc gia khởi nghiệp, xúc tiến và kết nối Việt Nam với các hệ sinh thái khởi nghiệp quan trọng trên thế giới.

Nguyễn Phi Vân tin rằng với ba vai trò này, Việt Nam không chỉ là một thị trường khởi nghiệp hấp dẫn mà còn sẽ trở thành một quốc gia khởi nghiệp tầm cỡ và bền vững trên thế giới.

Về Nguyễn Phi Vân

Nguyễn Phi Vân có bằng MBA chuyên ngành truyền thông tiếp thị từ Úc. Kinh nghiệm của bà trải dài hơn 20 năm trong vai trò lãnh đạo cao cấp trong lĩnh vực thương hiệu, bán lẻ và phát triển nhượng quyền trên các thị trường mới nổi toàn cầu ở Châu Á, Trung Đông, Châu Phi và Đông Âu. Bà đã tham gia vào nhiều dự án quốc gia để phát triển nền kinh tế sáng tạo và mạng lưới khởi nghiệp cho các chính phủ như Malaysia, Singapore và Ả Rập Saudi. Hiện bà tư vấn cho Dự án 844 thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam về khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo. Bà là chủ tịch Mạng lưới Nhà đầu tư thiên thần ASEAN và Open Innovation Vietnam, và là một nhà đầu tư thiên thần với danh mục đầu tư gồm 23 công ty.

Các giải thưởng của Nguyễn Phi Vân bao gồm Giải Lãnh đạo Bán lẻ năm 2015 từ Asia Retail Congress, Giải 100 Nhà bán lẻ Vĩ đại nhất năm 2017 và 2018 từ World Retail Congress, và Giải Doanh nghiệp Xuất sắc ASEAN năm 2019. Bà cũng được vinh danh trong top 100 phụ nữ quyền lực nhất của ngành nhượng quyền toàn cầu năm 2019 và 2020. Ngoài ra, bà là tác giả của bảy cuốn sách, bao gồm "Franchising – The Short Route to Global Markets," "Cross The Rice Field, Reach The World," "Go Global: An MSME’s guide to global franchising," "I, The Future and The World," "In Search of Myself," "Nym - My Future Self," và gần đây nhất là "Opening the Future".